Sosyal Hakların Anayasa Mahkemesi Tarafından Bireysel Başvuru Yoluyla Korunabilme İmkanı: İnsan Haklarının Bütünlüğü İlkesi Çerçevesinde Bir İnceleme

Bulut N.

Anayasa yargısı, vol.41, no.2, pp.1-51, 2025 (Peer-Reviewed Journal)

  • Publication Type: Article / Article
  • Volume: 41 Issue: 2
  • Publication Date: 2025
  • Journal Name: Anayasa yargısı
  • Journal Indexes: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Page Numbers: pp.1-51
  • Istanbul Medipol University Affiliated: Yes

Abstract

1982 Anayasasında 2010 yılında yapılan değişiklikle Anayasa Mahkemesinin (AYM) görev alanı içine bireysel başvuru da dahil edilmiştir. Hak ve özgürlüklerin korunması açısından önemli olan bu düzenleme, bireysel başvurulara konu bakımından önemli bir sınırlamayı da beraberinde getirmiş ve sosyal hakları kapsam dışında bırakmıştır. Esasında bu durum Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) sisteminin de bir özelliğidir. Fakat AİHS sadece kişisel ve siyasal hakları güvence altına alan bir belge olsa da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) önüne sosyo-ekonomik nitelikte şikâyetler gelmiştir. Mahkeme başlangıçta sosyal hakları AİHS’deki hakların kapsamına yerleştirmeyi reddetmiş ancak sonraki süreçte, kişisel ve siyasal haklar ile sosyal ve ekonomik hakların birbirinden ayrı olduğu şeklindeki anlayışta ısrarcı olmaktan vazgeçmiştir. Çalışmada AİHM’nin bu tutumu genel olarak ele alındıktan sonra AYM’nin bireysel başvuru usulünde benzer bir yolu izleyip izlemediği meselesi irdelenmektedir. Ama öncesinde sosyal hakların diğer hak kategorileri karşısındaki ayrıksı durumuna ve bu ayrıksı duruma rağmen bunların da etkili denetim mekanizmalarına dahlini sağlayan temel ilkelere, hakların bütünlüğü ve insan haklarına bütüncül yaklaşım prensiplerine değinilmiştir.