Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan ve dönemin ABD Başkanı Donald Trump arasında yapılan ikili görüşmede, daha önce 75 milyar dolar olarak belirlenen Türkiye-ABD arasındaki ticaret hacmi hedefin daha sonra 100 milyar dolara çıkarılmıştır. Cumhurbaşkanımızın başkan Joe Biden ile 14 Haziran 2021'de Brüksel'de yaptığı ikili görüşmede bu konudaki ortak irade teyit edilmiş, bu rakamın doğru adımların atılması halinde rahatlıkla erişilebilecek gerçekçi bir hedef teşkil ettiğinde hemfikir kalınmıştır.

ABD, Türkiye’den yapılan ithalatta Türk ihracatçısına vergi avantajı sağlayan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS/GPS) kapsamındaki ülkeler listesinden Hindistan ile birlikte Türkiye de 17 Mayıs 2019’da çıkardı. ABD’nin Türkiye’nin artık gelişmiş ülke statüsüne yükseldiği gerekçesi ile 993 ürünü GTS kapsamından çıkardığı tespit edilmiştir. ABD’nin ülkemize ve rakiplerimize uyguladıkları vergi oranlarındaki fark dış ticaretimizi etkileyen önemli bir etkendir. Söz konusu ithalat vergilerinin rekabeti etkileme gücü değerlendirildiğinde, özellikle düşük vergi oranlarına sahip ürünlerde pazara giriş ve tutunma şansımızın yüksek olduğu değerlendirilmektedir. Diğer taraftan, ABD’nin gerek Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA), gerekse GTS ve Vietnam örneğinde olduğu gibi ikili ticaret anlaşması kapsamındaki ülkelere uyguladığı vergi oranları ile ülkemize uygulanan vergi oranları arasındaki farkların yüksek olduğu ürünlerde fiyatlama konusunda daha dikkatli olunması gerekmektedir.

Türkiye ile ABD arasındaki ticaret hacmi 2001 yılında 6,4 milyar dolar iken 2021 yılında hacim 27,9 milyar dolara çıkmıştır. Türkiye, 2005 yılından itibaren ABD’ye karşı dış ticaret açığı verirken, 2021 yılında1,57 milyar dolarlık ticaret fazlası vermiştir. ABD tarafına bakıldığında ise,  2021 yılında ticaret hacmi 29 milyar dolar, Türkiye’ye karşı dış ticaret açığı ise 5,17 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir (ithalat değeri CIF, ihracat değeri FOB olarak hesaplanmaktadır).

Türk firmaları tarafından yapılan ABD’de yapılan yatırımlar 2,32 milyar dolar olurken, Türkiye bu ülkede en çok yatırım yapan 41. ülke olmuştur. ABD’li firmalar tarafından Türkiye’de yapılan toplam yabancı yatırım tutarı 4,2 milyar dolar olup,  ABD Türkiye2de en çok yatırım yapan 12. ülke olmuştur.

Türk ihracatçıları, TradeMap 2021 yılı verilerine göre dünyada ortalama tedarikin 5.197 km olduğu günümüzde sadece 3.157 km ortalama mesafeye ürün satmaktadır. Günümüzde Çin ortalama 6.666 km’ye, Vietnam ortalama 7.482 km’ye, Malezya 5.399 km’ye, Tayland 5.879 km’ye, Endonezya 6.430 km’ye, Filipinler 5.359 km’ye, Hindistan 6.773 km’ye, Güney Kore 5.188 km’ye ve Brezilya ortalama 11.764 km’ye ürün satmaktadır. Dış ticarette artık mesafelerin söz konusu olmadığı açıkça ortadır. Türkiye’nin, bu durumu göz önüne alarak daha uzak pazarlara yönelmesi, bunun için de lojistik altyapısına önem vermesi gerekmektedir.

Türkiye DTÖ verilerine göre toplam 52 ülke ile ticaret anlaşması (Gümrük birliği dahil) yaparken, ABD ise toplam 20 ülke ile STA yapmıştır

İki ülke arasında ticaretin hedeflenen düzeye ulaşması için yapılabilecek girişimler sıralanmak istenirse:

·        Her iki tarafın firmaları diğer ülkede yatırımlarını arttırmalı, böylece hedef pazara daha yakın olunacak ve pazara yönelik stratejiler daha doğru belirlenecektir,

·        Her iki ülke firmalarının birlikte iş yapabilecekleri alanlar tespit edilebilir; böylece Türk ihracatçısı hem bu pazara açılmış olur, hem de teknoloji transferi ve yaparak öğrenme (Learning by Doing) sayesinde ileride kendi teknolojisini üretecek duruma gelebilir ve diğer pazarlarda da rakiplerine göre rekabet üstünlüğü kazanmış olur, 

·        Pandemi ile birlikte kendisine yeni tedarik merkezi arayan ABD’li firmalara Türkiye’nin alt yapısı ve becerili işgücü ile iyi bir alternatif olduğu ve üretim üssü olduğu anlatılabilir, ayrıca artan lojistik maliyetleri nedeni ile birçok pazara yakın olan Türkiye iyi bir üretim ve dağıtım merkezi olacaktır,

·        Türk firmaları içinde özellikle katma değeri yüksek ürün ihracatı yapan firmalarımız, ABD’de ABD’li firmalarla veya tek başlarına yatırım yapabilirler, böylece üretim maliyeti yüksek olsa bile yüksek kâr marjı sayesinde bu pazara yönelik üretim ABD içinde gerçekleşebilir, bu yeni oluşumun hammadde ve ara mal ihtiyacı ise Türkiye’den karşılanabilir,

·        Türk ihracatçıları ABD’nin komşusu olan ve aralarında USMCA (eski adı NAFTA) ticaret anlaşması olan Meksika’ya yatırım yapabilir ve bu ülkeye uygulanan tarife indirimlerinden faydalanabilirler, bu firmalarımızın hammadde ve ara mal ihtiyacı ise Türkiye’den karşılanabilir böylece ABD’ye ihracat dolaylı da olsa artmış olur,

·        Halihazırda 85 milyona yaklaşan nüfusuyla (nominal olarak) 19. en büyük ekonomi olan Türkiye, Cumhuriyetin 100. yılı olan 2023 yılına kadar ilk on ekonomi arasına girmeyi hedeflemektedir. Türkiye'nin elverişli coğrafi konumu, pandemi döneminde bile büyüyebilen birkaç ekonomiden birisi olması (2021 yılı büyüme oranı %11), geniş orta sınıfı, ortanca yaşı 32 olan genç nüfusu ve güçlü girişimci ruhu, yatırım ortamını olumlu etkilemektedir. Amerika Birleşik Devletleri'nin en büyük ve en tanınmış markalarından bazıları dahil olmak üzere 2.030 ABD firması 14 milyar doları aşan yatırımları ile Türkiye'de faaliyet göstermektedir (T.C. Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi); birçoğu uzun zamandır Türkiye piyasasında faaliyette bulunmaktadır (Kaynak: ABD Uluslararası Ticaret İdaresi),

·        Türk ihracatçıları, ABD’nin STA yaptığı ülkelerde yatırımlar yapabilir, böylece ihracatçımıza uygulanan gümrük tarifeleri engeli dolaylı olarak aşılmış olur; ancak bu modelde ABD’ye yapılan ihracat doğrudan artmayacak anacak Türkiye ihracatı doğrudan artacaktır, ayrıca ABD’nin STA yaptığı ülkeye uyguladığı Menşe Şahadetnamesi (Certificate of Origin) kuralına da dikkat edilmesi gerekmektedir,

·        ABD pazarı eyalet kırılımında incelenmelidir, çünkü bazı eyaletler birçok ülkeden daha çok ithalat yapmaktadır. Eyaletlerden California eyaletinin 2021 yılında 470,1 milyar dolar, Texas eyaletinin 312,7 milyar dolar, Illinois eyaletinin 2013,1 milyar dolar,  New Jersey eyaletinin 156,9 milyar dolar, New York eyaletinin 153,7 milyar dolar,  Michigan eyaletinin 132,2 milyar dolar, Georgia eyaletinin 123,7 milyar dolar ithalat yapması ve ayrıca bu eyaletler dışında 9 eyaletin daha 50 milyar doların üzerinde ithalat yapması dikkat çekicidir. ABD ithalatında ağırlığı olan, ancak pazar payımızın düşük olduğu eyaletler özelinde stratejiler belirlenmelidir,

·        ABD pazarı sektörel kırılımda incelenmelidir; ABD ithalatında ağırlığı olan, ancak pazar payımızın düşük olduğu sektörler özelinde stratejiler belirlenmelidir,

·        ABD pazarı ürün kırılımında incelenmelidir; ABD ithalatında ağırlığı olan, ancak pazar payımızın düşük olduğu ürünler özelinde stratejiler belirlenmelidir,

·        ABD pazarına ara sıra ihracat yapan, daha önce yapmış ancak mevcut durumda yapmayan ve bu pazara hiç ihracat yapmamış ancak başka pazarlara ihracat yapan firmalarımıza yönelik bir anket çalışması yapabilir; böylece ihracat yapmada bu pazarda sorun yaşayan firmalarımızın sorunları tespit edilebilir ve bu sorunları çözmeye yönelik çalışmalar yapılabilir,

·        ABD pazarına sürekli ihracat yapan firmalarımız ile kesintili ihracat yapan ve bu pazara hiç ihracat yapmamış ancak başka pazarlara ihracat yapan firmalarımız birlikte bir çalışma yapılabilir. Böylece, pazarı iyi bilen ihracatçılarımız diğer firmalarımıza mentorluk yapabilir.

Bu çalışma, iki ülke arasında 100 milyar dolar ticaret hedefine ulaşma yolunda mal ve hizmet ticareti analizini içermektedir.