Osmanlı’daki Türkçe dışı basınla ilgili olarak hiç bilinmeyen gerçekler arasında Romencebasının doğuşu ve gelişimi yer almaktadır. Bu coğrafyada Rumence basının doğuşunu birtaraftan “Memleketeyn” olarak adlandırılan Eflâk ve Boğdan bölgelerinde yaşayan ve çalışangazeteci, öğretmen ve din adamlarına, diğer taraftan ise Osmanlı yönetimine yakın Manastırve Selânik vilâyetlerindeki Romen kökenli olan aydınlara borçludur. 19. yüzyılda OsmanlıDevleti’nin çöküşünü hızlandıran Balkanlar’daki ulusçu hareketleri Rumence basının gelişimini doğrudan etkilemiştir. Başlangıçta kültürel amacı güden bu basın, bölgede yoğunlaşanbağımsızlık savaşları nedeniyle Romen ulusun çıkarları doğrultusunda hareket etmiştir.“Memleketeyn” Romenleri’nin basın hareketleri Osmanlı’dan siyasi bağımsızlığı kazanacakgüçlü bir kamuoyu oluşturmayı amaçlarken, Manastır ve Selânik vilâyetlerindeki yaşayanRumenlerin basın hareketleri mevcut siyasi yapı içinde, bağımsız etnik kimliğin korunması veyaşatılmasında önemli bir rol üstlenmiştir. Bu çalışmada en önemli gazete ve dergilerin içerikincelemesiyle elde edilen sonuçlar yardımıyla, 1829-1912 yılları arasında Osmanlı coğrafyasında ortaya çıkan ve gelişen Romen gazeteciliği olgusu tartışılmıştır. Çalışmada kullanılankaynak tarama yöntemlerinin yardımıyla Rumence, ‘Arumence, Makedonca, İngilizce veTürkçe olmak üzere 5 dilde Osmanlı’daki Rumence basın ile ilgili literatür incelenmiştir.Çalışmada elde edilen sonuçlar; Osmanlı’daki Türkçe dışı basın tarihinde Devlet-i Aliyye’nin“çöküş-yaşatma” süreçlerini önemli ölçüde açıklayan Rumen basını üzerine Türkçe olarakhazırlanan tek bir kaynak dışında, yapılmış bilimsel çalışmalar bulunmamaktadır.
The emergence and development of the Romanian press are among the unknown facts about the non-Turkish press in the Ottoman Empire. In this geography, it owes the birth of the Romanian press to journalists, teachers and clergymen living and working in Eflak and Boğdan regions, which are called “memleketeyn” on the one hand, and on the other hand to the Romanian intellectuals in the provinces of Manastır and Thessaloniki, which are close to the Ottoman administration. Influenced by nationalist movements in the Balkans, which accelerated the collapse of the Ottoman Empire in the 19th century, Romanian influenced the development of the press directly. This press, which originally pursued a cultural purpose, acted in the interests of the Romanian nation due to the independence wars concentrated in the region. While the press movements of the “Memleketeyn” Romanians aimed to create a strong public opinion that would gain political independence from the Ottoman Empire, the press movements of the Romanians living in the provinces of Manastır and Thessaloniki played an important role in the preservation and survival of the independent ethnic identity within the current political structure. In this study, the phenomenon of Romanian journalism that emerged and developed in the Ottoman lands between 1829-1912 was discussed with the help of the results obtained from the content analysis of the most important newspapers and magazines. With the help of the source search methods used in the study, the literature about the Romanian press in the Ottoman Empire was examined in 5 languages, Romanian, ‘Arumence, Macedonian, English and Turkish. Results obtained in the study; In the history of the non-Turkish press in the Ottoman Empire, there are no scientific studies other than a single source prepared in Turkish on the Romanian press, which explains the “collapse-survival” processes of the Ottoman Empire.
